Koordynator lokalny - Emilia Wilczyńska - Wiaderny ewilczynska@miasto.pruszkow.pl
Pruszków, to największe po stolicy miasto aglomeracji warszawskiej. Liczący ok. 70 tysięcy mieszkańców ośrodek, leży na Równinie Łowicko-Błońskiej, nad rzeką Utratą, na południowy zachód od Warszawy. Miasto położone jest w odległości ok. 15 km od granic Warszawy. Pełni funkcje miasta powiatowego, z licznymi instytucjami, organami administracji publicznej, jednostkami służby zdrowia i opieki społecznej, instytucjami szkolnictwa, kultury i sportu.
Pierwsze ślady osadnictwa w tych stronach pochodzą sprzed naszej ery. W pobliżu odkryto ślady hutnictwa z przełomu er. ?Zaczątkiem współczesnego miasta była mała wieś Proskowo (najdawniejszy zapis z 1415 r.) lub Proskow (zapis z roku 1421). Starszy jest Żbików, obecnie dzielnica miasta, wzmiankowany w 1297 roku.
Pruszków nabrał znaczenia po wybudowaniu kolei warszawsko-wiedeńskiej w 1845 roku i parcelacji dóbr ziemskich. W 1857 r. założono wytwórnię fajansu, w roku 1877 rozpoczęto budowę warsztatów kolejowych (Warsztaty Naprawy Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej), w 1881 roku powstała Wytwórnia Kotłów i Konstrukcji Żelaznych, w 1889 r. otwarto fabrykę ołówków „Majewski”. W 1910 roku Pruszków uzyskał status osady fabrycznej.
Prawa miejskie otrzymał w 1916 r.
W 1945 roku Miasto było przejściowo siedzibą niektórych ministerstw i urzędów. W 1952 r. zostało siedzibą powiatu.
Do zabytków należą klasycystyczne budynki z I połowy XIX wieku: dwór i oficyna (obecnie „pałac ślubów”), wozownia (obecnie Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego). Park miejski ze stawami, to dawny park dworski z początku XIX wieku. Zespół pałacowo-parkowy stanowi najstarszy element przestrzenny dzisiejszego Pruszkowa i jest przykładem ewolucji dworu wiejskiego siedziby właściciela, która po kolejnych parcelacjach zmierza w kierunku podmiejskiej rezydencji.
Pałacyk „Sokoła”
Wzniesiony w 1867 r. jako wiejska rezydencja Ignacego Więckowskiego w historyzującej, neorenesansowej stylistyce o malowniczej, nieregularnej bryle zróżnicowanej ryzalitami, tarasami i wieżyczką. Od 1926 roku budynek przechodzi w ręce Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Przykład podmiejskiej rezydencji wzniesionej w bliskim sąsiedztwie Warszawy. Świadectwo po epizodzie „letniskowym” w rozwoju Pruszkowa. Otacza go park krajobrazowy, który w większości utracił swoje walory zabytkowe.
Pałac Teichfeldów
Wybudowany dla właściciela fabryki fajansu Jakuba Teichfelda w końcu XIX w., ostatecznie ukończony w 1907 r. Utrzymany w neorenesansowej stylistyce stanowi charakterystyczny dla 2 poł. XIX w. przykład rezydencji fabrykanta, usytuowanej w pobliżu należących do niego zakładów przemysłowych. Obecnie budynek jest również ostatnim zachowanym obiektem z dawnego zespołu fabrycznego. Obiekt znajduje się obecnie w rękach prywatnych, użytkowany jest tylko częściowo.
Zespół pałacowo-parkowy Potulickich
Składa się z klasycystycznego pałacyku oraz oficyny dworskiej, wozowni, oranżerii i lodowni. Wzniesiony w miejscu wcześniejszego dworu ok. 1820 r. Generalny remont w latach 70. XIX w. z inicjatywy Józefa Epsteina powiązany był z realizacją założenia parkowego Karola Sparmana. Od 1893 roku w rękach Jadwigi z Wołowskich i hr. Antoniego Potulickiego. Przeprowadzona zostaje przebudowa pałacyku. Zespół pałacowo-parkowy stanowi najstarszy element przestrzenny dzisiejszego Pruszkowa i jest przykładem ewolucji dworu wiejskiego, siedziby właściciela, która po kolejnych parcelacjach zmierza w kierunku podmiejskiej rezydencji. Obecnie obiekty pełnią funkcje użyteczności publicznej (Urząd Stanu Cywilnego i Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego).
Kościół parafialny p.w. św. Kazimierza
Świątynia wybudowana etapami w latach 1908 – 1938, wg projektu arch. Czesława Domaniewskiego. Zaprojektowana w eklektycznej stylistyce swobodnie łączącej elementy gotyku ceglanego z formami typowymi dla północno-włoskiej architektury romańskiej, widocznej szczególnie w rozwiązaniu fasady (rozwiązanie portalu, forma rozety i fryz w postaci ślepej galeryjki arkadowej). Romanizujący wyraz fasady został znacznie zatarty przez zmianę po 1978 r. pierwotnych, niskich hełmów masywnych wież na wysokie, nadające całości strzelisty, bardziej gotycki charakter.
Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP
Wzniesiony w latach 1906 – 1914 wg projektu arch. Henryka Juliana Gaya i zlokalizowany w jednej z najstarszych na Mazowszu parafii (erygowanej w 1236 r.). W chwili jego budowy istniał także starszy, pochodzący z XV w. gotycki kościół parafialny p.w. św. św. Andrzeja i Małgorzaty – fundacji biskupa poznańskiego, Andrzeja Bnińskiego. Kościół ten został rozebrany w 1916 r. Nowo wzniesiony kościół został znacznie uszkodzony podczas działań wojennych w 1915 r., i otwarty ponownie dopiero po kilkuletniej odbudowie w 1923 r. Świątynia utrzymana jest w neogotyckich formach popularnego wówczas stylu tzw. gotyku polskiego.
Dworzec kolejowy
Budynek dworca wzniesiony w 1924 r. wg projektu powstałego w Biurze Architektonicznym Wydziału Drogowego pod kierownictwem arch. Romualda Millera, jako część większego zamierzenia budowanego w latach 1918–1924, mającego na celu odbudowanie infrastruktury po I wojnie. Budynek stacji należy do grupy dworców utrzymanych w formach popularnej dla ówczesnych obiektów użyteczności publicznej architektury dworkowej tzw. renesansu polskiego nawiązującego do polskiej, barokowej architektury rezydencjonalnej i będącej wyrazem poszukiwań stylu narodowego. Obiekt należy do PKP.
Zespół Tańca Ludowego „Pruszkowiacy” powstał w lutym 1979 r. przy Młodzieżowym Domu Kultury w Pruszkowie z inicjatywy Danuty Jaśkiewicz, choreografa i pedagoga, absolwentki Warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Przez pierwsze lata swojego istnienia Zespół działał w ramach Młodzieżowego Domu Kultury jak również Miejskiego Ośrodka Kultury. Od 1 czerwca 2004 r. Zespół Tańca Ludowego „Pruszkowiacy” jest Samorządową Instytucją Kultury miasta Pruszków.
Program artystyczny Zespołu wypełniają melodie, pieśni i tańce z regionów: łowickiego, warszawskiego, kurpiowskiego, kołbielskiego, rzeszowskiego, nowosądeckiego, krakowskiego, podhalańskiego, śląskiego, lubelskiego, kaszubskiego, jak również tańce narodowe (polonez, mazur, krakowiak, oberek), a także tańce zaczerpnięte z folkloru innych narodów tj. białoruskie, mołdawskie, ukraińskie i gruzińskie. Do każdego tańca Zespół posiada piękne kostiumy oparte na wzorach autentycznych. Niektóre z elementów kostiumów mają po sto lat, na przykład spódnice kurpiowskie, część kiecek i chustek łowickich.
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego im. Stefana Woydy w Pruszkowie zajmuje się badaniem i ochroną unikatowego w skali Europy dziedzictwa pradziejowego, jakie stanowi Mazowieckie Centrum Metalurgiczne – drugie co do wielkości centrum hutnicze „barbarzyńskiej” Europy. Realizując swoją misję Muzeum szczególną troską otacza zbiory, tworzące niepowtarzalną kolekcję archeologiczną oraz organizuje liczne wydarzenia popularyzatorskie i edukacyjne.
Książnica Pruszkowska jest najstarszą instytucją kultury w mieście (starszą niż miasto) i jedną z najstarszych bibliotek publicznych na Mazowszu. Jej początki sięgają roku 1903. Gromadzi i udostępnia zbiory w budynku głównym oraz 8 filiach. Oferuje dla czytelników ponad 170 000 egz. książek i ponad 2 240 zbiorów specjalnych. Ponadto Książnica ma wykupiony dostęp do platformy książek elektronicznych IBUK oraz udostępnia swoje zbiory w wersji cyfrowej w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej
Jako centrum informacji regionalnej Książnica Pruszkowska pozyskuje materiały: książki, czasopisma, dokumenty życia społecznego, związane z Pruszkowem i powiatem pruszkowski oraz opracowuję bibliografie regionalną udostępnioną w Bibliografii Województwa Mazowieckiego Prowadzi również bardzo dużo zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży oraz zajęcia komputerowe dla odbiorców 50+.
Jako instytucja kultury promuje literaturę i czytelnictwo. Inspiruje czytelników przez organizowanie spotkań autorskich, wystaw, konkursów – Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. K. C. Norwida, Konkurs Literacki im. Ks. Jana Twardowskiego oraz przez 10 lat organizowała Ogólnopolski Konkurs recytatorski im. K.I. Gałczyńskiego „O Złote Pióro Watermana”.
Książnica Pruszkowska prowadzi bardzo rozwiniętą działalność wydawniczą: to 90 tytułów książek i wydawany w formie kwartalnika Przegląd Pruszkowski. Tematyka związana głównie z Pruszkowem lub regionem dotyczy lokalnej historii i tradycji.
fot. Urząd Miasta Pruszków